Het gaat om replica’s van originele schetsen die in het bezit zijn van het National Maritime Museum in Londen. Tot voor kort was echter onbekend dat deze in Volendam verbleven. De stichting Vrienden van het Volendams Erfgoed kreeg de tekeningen recentelijk in bezit. ,,Ze zijn mij toegestuurd door een erfgename van de kortgeleden overleden historicus en schrijver Jan Kes’’, vertelt Wim Keizer namens het bestuur van de stichting. ,,Ze kwamen boven water toen de EuroArt-activiteiten in onder meer Hotel Spaander ter sprake kwamen. Jan heeft deze schetsen ontdekt in dat museum en heeft er destijds replica’s van gemaakt. Hij is speciaal voor deze wereldberoemde kunstschilder naar Londen gegaan.

Zeereis

Cooke (1811-1880) paste in de traditie van het zeeschilderen die rond 1675 in Engeland was ontstaan. Hij groeide op in een kunstzinnige omgeving. Zijn vader en oom waren bekende etsers en zelf produceerde hij op zijn achttiende al een serie bekwame etsen van maritieme onderwerpen. In 1837 maakte Cooke zijn eerste zeereis naar Holland. Hij legde toen onder meer de pinken en haringbommen van Scheveningen en Katwijk vast. Een jaar later bezocht Cooke Volendam, zo leert een reisverslag uit zijn door John Munday vervaardigde biografie.

’Vollendam’

Na enige dagen in Amsterdam te hebben verbleven voer Cooke met de trekschuit vanaf Buiksloot via Broek in Waterland naar Monnickendam. Vandaar ging hij per roeiboot naar Marken, waar hij diverse schetsen maakte. Een dag later deed hij datzelfde in Monnickendam om de dag erna naar ’Vollendam’ te wandelen. In de biografie is te lezen: ’Op de 16de september 1838 ben ik na het ontbijt naar Vollendam gewandeld, een heel bijzonder vissersdorpje aan de Zuiderzee met vooral de mannen en de kinderen in een zeer schilderachtige dracht.’ Die dag maakte hij de nu opgedoken schetsen van de haven van Volendam, dat destijds ruim duizend inwoners had en circa negentig vissersboten telde. De Engelsman legde enkele botters vast bij het havengat. Later zou hij nog meermalen terugkeren naar Volendam.

Aanvulling

De schetsen van Cooke vormen volgens Keizer een mooie aanvulling op vele andere in de negentiende eeuw door kunstenaars gemaakte werken over Volendam. De artiesten kwamen in drommen naar Volendam dankzij een boek uit 1874 van de Fransman Henri Havard. Daarin riep hij schilders en andere kunstenaars op om het dorp te bezoeken. Keizer: ,,Volendam had een eigen klederdracht, eigen dialect, was gastvrij en kende een eigen ongerepte culturele inslag. In 1875 zette de Engelse versie van Havards boek George Clausen aan tot het maken van het doek ’Hoogmis in een vissersplaats’, dat veel aandacht trok in Londen. In datzelfde jaar, maar ook in 1877, bezocht Clausen Volendam opnieuw om er behalve schetsen een tiental prachtige doeken te maken. Daarop staan Volendammer vrouwen en kinderen, maar ook straatbeelden, een havengezicht en een zeestuk.’’

De herontdekte replica van een schets van de Volendamse haven in 1838. (AFBEELDING VRIENDEN VAN HET VOLENDAMS ERFGOED)

Edward William Cooke

Vooral de

mannen en

de kinderen

in een zeer

schilderachtige

dracht

Spaander

In navolging van Clausen legden in de negentiende eeuw onder anderen Hein. J. Burgers, Thomas Wilson, W.B. Tholen, George Henry Boughton en Edwin Austin Abbey Volendam op kunstzinnige wijze vast. Keizer: ,,Naar aanleiding daarvan kwam Volendam in trek bij ondernemers van buiten het dorp zoals de familie Spaander. Zij zagen dat Volendam door de schilders en dankzij de publicaties wereldbekend was geworden. Na de familie Spaander, die in 1882 de tapperij van Pieter Steur overnam, volgden nog vele andere ondernemers.’’